Biblioteka / Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo

   Związki zawodowe w Polsce mogą powstawać w oparciu o różne struktury. W zależności od tego jaki zasięg ma mieć związek, kogo ma zrzeszać czy ma być organizacją jedynie zakładową czy większą, można tworzyć organizacje zakładowe, ponadzakładowe czy ogólnopolskie.

   Przepis art. 12 i art.59 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej daje każdemu obywatelowi prawo tworzenia i zrzeszania się w związkach zawodowych. Konkretyzację postanowień zawartych w tych przepisach stanowi Ustawa o związkach zawodowych.
   Organizacja zakładowa utworzona zgodnie z wymaganiami określonymi w tej ustawie, posiadająca minimum 10 członków - pracowników i wypełniająca obowiązek określony w art. 251 u.z.z.  korzysta z uprawnień organizacji związkowej,  które mogą być zróżnicowane jedynie ilością pracowników komisji zakładowej – np. w odniesieniu do stałego oddelegowania lub liczby chronionych osób.

   W świetle ustawy dopuszczalne jest tworzenie dwojakiego typu organizacji. Pierwszy typ to organizacje ogólnokrajowe, które działają na jednolitym statucie, np. Związek Zawodowy Górników w Polsce, ZZ Kontra Komisja Krajowa, NSZZ Solidarność i inne. Te organizacje posiadają organy centralne, zwane na przykład Komisja Krajowa, Krajowy Zjazd Delegatów itp., a w zakładach objętych swoim działaniem posiadają komisje, które korzystają z jednego statutu (nie mogą się oddzielnie zarejestrować w KRS ani nie mogą posiadać swojego statutu) i przeważnie nie posiadają odrębnego majątku. W takiej sytuacji związek to jedna całość, a członkowie organizacji składają deklarację do przynależności do ogólnopolskiego związku zawodowego (ogólnopolskiego w sensie zasięgu działania). Komisje zakładowe są rejestrowane w rejestrach prowadzonych przez centrale.
   Drugim typem organizacji są organizacje zakładowe, które posiadają swoją osobowość prawną, samodzielnie rejestrują się w KRS, posiadają swój własny majątek i same decydują o ewentualnym członkostwie w innych federacjach czy konfederacjach, takich jak OPZZ, czy Forum Związków Zawodowych. Członkowie tych organizacji wyrażają deklarację przystąpienia do organizacji zakładowej, natomiast to organizacja zakładowa jako osoba prawna decyduje o ewentualnej przynależności do innej federacji.

   Podstawą powstawania federacji jest art. 11 ustawy o związkach zawodowych, który mówi, że związki mogą się zrzeszać tworząc federacje.
   Istnieje kilka związków, które mają tak zwaną strukturę mieszaną, czyli nie są typową federacją składającą się jedynie z członków związków, ale także posiadają członków w postaci pracowników – osoby fizyczne i swoją własną strukturę komisji. W takiej sytuacji oprócz swoich członków-pracowników i utworzonych przez nich komisji zrzeszają członków, którymi są odrębne od nich związki zawodowe. Takie organizacje zrzeszone nadal pozostają osobnymi osobami prawnymi, funkcjonują pod swoim własnym statutem, są niezależne i samorządne. Organizacje te przystępują do związku jako członkowie, a ich członkowie przeważnie nie stają się członkami federacji.

   W ostatnim czasie pracodawcy zarzucają organizacjom, które mają podobną nazwę, brak odrębności. Oznacza to, że zdaniem niektórych pracodawców, jeśli związek nazywa się podobnie lub prawie tak samo jak inna organizacja działająca w jego zakładzie, to nie jest to odrębna organizacja a jedynie komisja zakładowa tej organizacji, która działała wcześniej. Faktycznie, jeśli przejrzymy KRS to znajdziemy wiele organizacji związkowych o bardzo zbliżonych nazwach. Jednak to za mało, aby twierdzić,że związek zawodowy jest niesamodzielny. Związek może przyjąć taką nazwę jaka jemu odpowiada. O odrębności organizacji związkowe świadczy fakt jej rejestracji w KRS, posiadanie swojego odrębnego statutu, osobowości prawnej oraz majątku i umocowanych do działania organów.

   Nazwa związku nie ma nic wspólnego z wykonywaniem przez niego uprawnień organizacji związkowych. Powszechną praktyką w całej Polsce jest podobne nazewnictwo organizacji związkowych, które nie odgrywa żadnego znaczenia (np. Solidarność, Solidarność 80, Solidarność - Andaluzja). Należy zaznaczyć, że organizacja nie musi posiadać nazwy związanej z grupą zawodową ani zakładem pracy, w którym działa, np. MIĘDZYZAKŁADOWY ZWIĄZEK ZAWODOWY PRACOWNIKÓW PRZESTRZEGAJĄCYCH PRAWA PRACY ZIEMI ŚLĄSKIEJ.
W przeciwnym razie związek każdorazowo byłby zobowiązany do zmiany nazwy w razie przekształceń w tym zakresie po stronie pracodawcy – nie obliguje go do tego żadna ustawa.
Nie nazwa stanowi o istnieniu podmiotu prawa jakim jest związek ani o jego możliwościach wykonywania uprawnień związkowych. Podstawą wyżej wspomnianych jest prawidłowa rejestracja, o której mowa w art. 15 u.z.z. , spełnianie innych przesłanek tej ustawy, statut i utrzymanie odpowiedniej – nie niższej niż 10 ilości pracowników. Zgodnie bowiem z art.15 ustawy o związkach zawodowych związek nabywa osobowość prawną z chwilą zarejestrowania.

   Żadna ustawa nie zabrania zrzeszania się w kilku związkach. Istnieją jednak związki zawodowe, których statuty zabraniają przynależności do innej organizacji związkowej. Takie zapisy są zgodne z przepisami prawa.