Od 2004 roku istnieje możliwość złożenia tzw. skargi na przewlekłość postępowania, a w słownictwie ustawowym skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.
Skarga dotyczy postępowań sądowych oraz postępowań toczących się przed sądami administracyjnymi. Skarga dotyczy również postępowania egzekucyjnego. Mamy prawo poskarżyć się na komornika lub sąd, jeśli ich działania lub brak działań doprowadziły do naruszenia twojego prawa do przeprowadzenia i zakończenia bez nieuzasadnionej zwłoki postępowania egzekucyjnego lub innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.
Skargę można także złożyć, jeśli prokurator przedłuża postępowanie bez uzasadnionej przyczyny. To oznacza, że ta skarga dotyczy śledztwa lub dochodzenia prowadzonego lub nadzorowanego przez prokuratora.
W takim wypadku wnosi się skargę o stwierdzenie przewlekłości, czyli stwierdzenie, że postępowanie w naszej sprawie trwa dłużej niż jest to potrzebne dla wyjaśnienia okoliczności prawnych i faktycznych, które są ważne dla rozstrzygnięcia sprawy. To samo dotyczy postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego.
Skarga musi być uzasadniona. To oznacza, że należy uzasadnić, dlaczego uważamy, że nastąpiła przewlekłość. W tym celu trzeba opisać czynności, które naszym zdaniem trwają za długo (na przykład okres pomiędzy złożeniem pozwu, a rozprawą jest dłuższy niż powinien być). Do tego należy napisać, jak ważne są dla nas zagadnienia, o których piszemy w skardze oraz jak wygląda nasza postawa w trakcie procesu. Chodzi o to, czy nasze zachowanie powoduje przewlekłość, czy wręcz przeciwnie - zawsze jesteśmy na rozprawach, nigdy nie przekładamy terminu, itp.
W razie przewlekłości przed złożeniem skargi można napisać powiadomić sąd o przewlekłości. Pismo będzie dowodem na to, że zwróciliśmy sądowi uwagę, że jego działania trwają za długo, a mimo to jego działanie lub bezczynność doprowadziły przewlekłości.
Kto ma prawo wnieść skargę?
Prawo do wniesienia skargi ma
1) w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe - strona;
2) w postępowaniu w sprawach o wykroczenia - strona;
3) w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - strona lub wnioskodawca;
4) w postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną,
5) w postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania ;
6) w postępowaniu sądowo-administracyjnym - skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony;
7) w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
Sąd, do którego wnosi się skargę, to sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Na przykład, jeśli postępowanie toczy się w Sądzie Rejonowym w Zabrzu, to właściwy jest Sąd Okręgowy w Gliwicach. W sprawach dotyczących śledztwa lub dochodzenia właściwy jest sąd przełożony (w potocznym języku wyższa instancja) nad sądem, który byłby właściwy do rozpatrzenia sprawy wynikającej z tego postępowania. W przypadku śledztwa i dochodzenia skargę wnosi się do prokuratora prowadzącego lub nadzorującego to postępowanie.
Poniżej wymienię pozostałe warianty, które wskazują, jaki sąd jest właściwy do rozpatrzenia skargi na przewlekłość:
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym – właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym – właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.
- Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym - właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny.
Skargę należy wnieść w toku postępowania w sprawie, czyli gdy sprawa się toczy. Skargę składa się przed sądem, gdzie sprawa się toczy. Tutaj chodzi o to, że skargę kierujemy do sądu właściwego, ale składamy ją w sekretariacie sądu, gdzie nasza sprawa się toczy. Czyli jeśli sprawa się toczy w sądzie rejonowym, a właściwy jest sąd okręgowy, to składamy skargę w sądzie rejonowym, a na skardze piszemy, nazwę i adres sądu okręgowego.
Skarga powinna wyglądać jak pismo procesowe, zawierać żądanie o stwierdzenie przewlekłości oraz uzasadnienie. Ponadto należy wskazać, jakiej żądamy sumy pieniężnej za wykazywaną przez nas przewlekłość. Ta suma może wynosić do 2000 do 20000 złotych.
Pismo procesowe musi zawierać:
- nasze dane, czyli imię, nazwisko, adres,
- oznaczenie sądu,
- oznaczenie rodzaju pisma, w tym wypadku będzie to skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,
- treść skargi,
- uzasadnienie skargi,
- podpis,
- wszystkie załączniki.
Do skargi należy załączyć odpis skargi dla sądu wraz ze wszystkimi załącznikami. Poza tym należy zapłacić opłatę za skargę w wysokości 100 zł. Opłatę uiszcza się albo kupując znaczek sądowy i naklejając go na skardze, którą składa się do sądu, albo wpłacając należność na konto sądu lub w kasie sądu.
Skarga, którą składamy, musi być opłacona. Jeśli skarga zostanie uwzględniona lub odrzucona, sąd zwróci tę opłatę.
Jeżeli skarga nie zawiera żądania stwierdzenia przewlekłości i uzasadnienia tego żądania, sąd odrzuci ją bez wzywania do uzupełnienia tych braków. Sąd, który rozpatruje skargę, ma obowiązek wydać orzeczenie w terminie 2 miesięcy od daty złożenia skargi.
Jeśli po wydaniu tego orzeczenia dalej występuje przewlekłość, można wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po 12 miesiącach od tego orzeczenia, a w śledztwie lub dochodzeniu prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora, gdzie stosowane jest tymczasowe aresztowanie w terminie 6 miesięcy. Termin 6-cio miesięczny przewidziany jest także dla spraw egzekucyjnych lub innych spraw dotyczących wykonania orzeczenia.
Jak widać skarga na przewlekłość postępowania jest środkiem dosyć przystępnym dla obywateli. Niemniej napisanie jej nie jest takie proste, natomiast przy odrobinie wysiłku każdy może sobie z nią poradzić. Jeśli korzystamy z usług pełnomocnika, nie należy wnosić skargi poza jego plecami, ponieważ on nas reprezentuje, a co za tym idzie, musi znać wszystkie szczegóły sprawy. Poza tym zanim skarga zostanie złożona, powinno się sprawdzić akta sądowe, ponieważ może się zdarzyć, że na przykład nie odebraliśmy poczty, gdzie było zawiadomienie o czynnościach sądu, prokuratora lub komornika.
Skargę można złożyć w sekretariacie sądu, bądź wysłać pocztą na adres sądu, przez którym sprawa się toczy. Skargę najlepiej jest wysłać listem poleconym, oraz zachować potwierdzenie nadania ponieważ ma ono realną moc dowodową.
